Η Κυριακή των Βαΐων στην Ελλάδα

Η Κυριακή των Βαΐων, ή αλλιώς Κυριακή του Λαζάρου ή Βαϊοφόρος είναι η τελευταία μέρα της Σαρακοστής και η πρώτη της Μεγάλης Εβδομάδας.Την ημέρα αυτή, σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, όλοι οι ναοί στολίζονται με κλαδιά από βάγια, από φοίνικες δηλαδή ή από άλλα νικητήρια φυτά, όπως δάφνη, ιτιά, μυρτιά και ελιά, τα οποία μετά τη λειτουργία μοιράζονται στους πιστούς για να στολίσουν τους τοίχους και το εικονοστάσι των σπιτιών τους.

Τα «βαγιοχτυπήματα» στη Θράκη
Τα παλιότερα χρόνια την Εκκλησία προμήθευαν με βάγια τα νιόπαντρα ζευγάρια της χρονιάς ή οι νιόπαντρες γυναίκες, για το καλό του γάμου τους. Πίστευαν πως η γονιμοποιός δύναμη που κρύβουν τα φυτά αυτά θα μεταφερόταν και στις ίδιες και η μια χτυπούσε την άλλη με τα βάγια. Στην Θράκη, τα «βαγιοχτυπήματα» την Κυριακή των Βαΐων αναβιώνουν έως τις ημέρες μας. Οι γυναίκες χτυπούν με βάγια τις έγκυες, ώστε να είναι ανώδυνος για αυτές ο τοκετός. Παλαιότερα, επίσης, σε πολλά χωριά της Θράκης τα κορίτσια έκαναν στεφάνια από τα βάγια που τους έδινε ο παπάς στην εκκλησία και τα έριχναν στο ρέμα. Η κάτοχος του στεφανιού που θα έφτανε πρώτο στη ρεματιά, φιλοξενούσε τις υπόλοιπες στο σπίτι της, όπου διασκέδαζαν χορεύοντας και τραγουδώντας.

Λέσβος
Στη Λέσβο τα παιδιά, μετά την εκκλησία, στόλιζαν ένα δεμάτι από κλαδιά δάφνης με κόκκινα ή πράσινα πανάκια από καινούργιο φουστάνι, κρεμούσαν κι ένα κουδούνι και καθώς πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι ψάλλοντας και λέγοντας εξορκισμούς για τους ψύλλους και τα ποντίκια, έδιναν και ένα κλαράκι δάφνης στη νοικοκυρά. Στο τέλος ζητούσαν και το χάρισμά τους: «Χρόνια πολλά, εν ονόματι Κυρίου, δό μ' τ' αυγό να φύγω».

Ανατολική Ρωμυλία
Στην Ανατολική Ρωμυλία, τα κορίτσια έφτιαχναν με τα βάγια στεφάνια, τους έδεναν μια κόκκινη κλωστή και τραγουδώντας όλες μαζί πήγαιναν και τα πέταγαν στο ρέμα κι όπως έπαιρνε τα στεφάνια το νερό, όποιας πήγαινε μπροστά εκείνη θα γινόταν «συντέκνισσα». Πρώτη στο γυρισμό, πρώτη στο χορό και στο δικό της σπίτι η μάνα της θα έφτιαχνε τα φασόλια και θα τις φίλευε όλες, μαζί με ελιές.

Κέρκυρα
Μέχρι και σήμερα, την ημέρα αυτή στο νησί των Φαιάκων τελείται λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνα σε ανάμνηση της απαλλαγής του νησιού από την Πανώλη, (θανατικό) από την οποία κινδύνευσε ο πληθυσμός του νησιού.

Τήνος
Στην Τήνο, την Κυριακή των Βαΐων, τα παιδιά τριγύριζαν στους δρόμους κρατώντας μαζί με το στεφάνι τους την «αργινάρα», μια ξύλινη ή και σιδερένια ροκάνα που τη στριφογύριζαν με δύναμη. Μέσα σε εκκωφαντικό θόρυβο κατέληγαν στη θάλασσα, όπου πετούσαν στο στεφάνι στο νερό. Το έθιμο της περιφοράς των κλαδιών θυμίζει την «ειρεσιώνη», το στολισμένο με καρπούς κλαδί, που στις γιορτές της άνοιξης περιέφεραν στους δρόμους τα παιδιά, στην αρχαιότητα. Τα βάγια τα έπλεκαν σε πάρα πολλά σχέδια: φεγγάρια, πλοία, γαϊδουράκια, το πιο συνηθισμένο όμως ήταν ο σταυρός. Σε μερικά μέρη τους έδιναν το σχήμα του ψαριού. Ψάρι είχαν σαν σημάδι αναγνώρισης οι πρώτοι χριστιανοί, η λέξη ΙΧΘΥΣ, εξάλλου, προέρχεται από τα αρχικά Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ. Αν και είναι ακόμα σαρακοστή, η εκκλησία την Κυριακή των Βαϊων επιτρέπει το ψάρι. Έτσι και το τραγούδι των παιδιών λέει: «Βάγια, Βάγια των βαγιών, τρώνε ψάρι και κολιό, κι ως την άλλη Κυριακή με το κόκκινο αυγό!»

Λέσβος
Στο νησί της Λέσβου, τα παιδιά στόλιζαν ένα μάτσο από κλαδιά δάφνης με κόκκινα πανάκια, κρεμούσαν πάνω του ένα κουδούνι και περνούσαν από όλα τα σπίτια ψάλλοντας για να εξορκίσουν τους ψύλλους και τα ποντίκια. Στο τέλος, έδιναν και ένα κλαρί δάφνης στην νοικοκυρά για καλοτυχία.

Ίμβρος
Στην Ίμβρο δεν γίνεται να υπάρξει Κυριακή των Βαΐων χωρίς τις «κούνιες». Σε κάθε γειτονιά όπου υπάρχει μεγάλο δέντρο, στήνεται μια αυτοσχέδια κούνια σε ένα γερό κλαδί, στην οποία κάθονται με τη σειρά αγόρια και κορίτσια. Τα κορίτσια ανεβαίνουν πρώτα, ενώ τα αγόρια εκτελούν χρέη... καβαλιέρου.

Σκόπελος
Τέλος, στη Σκόπελο, οι πεθερές που είχαν αρραβωνιάσει τον γιο τους, έπαιρναν ένα βάγιο από την εκκλησία, το χρύσωναν και το έδεναν φιόγκο με μια άσπρη κορδέλα. Ύστερα κρεμούσαν ένα φλουρί, έγραφαν πάνω το όνομα της αρραβωνιασμένης κοπέλας και το έδιναν στον παπά για να της το δώσει.